پروبیوتیک چیست و چه خواصی دارد؟

امروزه بر روی برچسب بسته بندی بسیاری مواد غذایی و بویژه لبنیات، نام «پروبوتیک» به چشم می‌خورد. با اینکه بسیاری از افراد با خواص پروبویتیک‌ها آشنایی ندارند نسبت به خرید این مواد غذایی اقدام کرده و حتی بعضی‌ها بدون داشتن آگاهی کامل از موارد مصرف کپسول پروبیوتیک از آن استفاده می‌کنند. به همین بهانه، قصد داریم در این مقاله بررسی کنیم که دیدگاه جدیدترین اطلاعات پزشکی نسبت به مصرف پروبیوتیک ها چیست و این مواد می‌توانند چه فوایدی را برای سلامت بدن به همراه داشته باشند؛ با مجله پزشکی سلامتی سیب همراه باشید.

پروبیوتیک چیست؟

پروبیوتیک‌ها باکتری‌های زنده و قارچ‌های تک سلولی مفیدی هستند که به طور طبیعی در سیستم گوارشی و به خصوص روده کوچک زندگی می‌کنند. ما معمولاً به باکتری‌ها به چشم عوامل بیماری‌زا می نگریم، اما بدن انسان پر از باکتری‌های مفید نیز هست و پروبیوتیک‌ها همان باکتری‌های خوب یا مفید بدن انسان به حساب می‌آیند که به سلامت سیستم گوارشی کمک می‌کنند.

منابع طبیعی پروبیوتیک‌ها عموما لبنیات و میوه‌ها هستند، ولی امروزه به صورت پودر مکمل، کپسول مکمل یا درون برخی از مواد غذایی فرآوری شده مانند ماست نیز یافت می شوند. در بخش‌های بعدی بیشتر در مورد مکمل پروبیوتیک ها صحبت خواهیم کرد.

حقایق موجود در مورد مصرف آنتی بیوتیک ها بسیار تامل برانگیزند. سالانه ۲۶۹۰۴ میلیون دوره درمانی آنتی بیوتیک در کلینیک ها تجویز می شود. در آمریکا، حدود ۳۵ درصد از بزرگسالان دچار عوارض گوارشی و حدود ۲۵ درصد از زنان دچار عوارض واژینال پس از مصرف آنتی بیوتیک می شوند.

روده انسان حاوی انواع زیادی از باکتری ها (مفید، مضر یا خنثی) و مجاری ادراری و واژن نیز حاوی گونه های خاص از باکتری های مفید می باشند. برای پیشگیری از بیماری ها، برقراری توازن باکتری ها به ویژه در مجاری گوارشی حائز اهمیت است. طبق تحقیقات مجامع معتبر علمی و پزشکی از جمله کلینیک کلیولند آمریکا، مصرف پروبیوتیک ها معتبرترین روش پیشگیری از عوارض گوارشی متعاقب مصرف آنتی بیوتیک ها می باشد.

انواع پروبیوتیک ها

عموما دو گونه از باکتری‌ها و یک گونه قارچ تک سلولی منشاء اصلی پروبیوتیک‌ها را تشکیل داده و پروبیوتیک ها به سه دسته زیر تقسیم می‌شوند:

لاکتوباسیل اسیدوفیل (Lactobacillus Acidophilus)

لاکتوباسیل معروف ترین گونه باکتری‌های پروبیوتیک است و معمولا در ماست و غذاهای تخمیر شده یافت می شود. لاکتوباسیل در موارد اسهال یا سوء هاضمه ناشی از مصرف لاکتوز (Lactose Intolerance) می‌تواند مفید باشد.

بایفیدو باکتریوم (Bifido Bacterium)

این گونه از باکتری‌ها در لبنیات و غذاهای تخمیری مانند ماست و کیمچی (Kimchi) یافت می‌شوند. این دسته از پروبیوتیک ها به خصوص در بهبود علائم سندروم روده تحریک پذیر یا Irritable Bowel Syndrome (IBS) موثرند.

ساکارومایسیز بولاردی (Saccharomyces Boulardii)

ساکارومایسیز بولاردی نوعی قارچ تک سلولی (Yeast) است که می تواند در برقراری توازن باکتریایی (Flora) مخاط بدن انسان از جمله مخاط گوارشی و واژن بسیار موثر باشد.

نقش پروبوتیک‌ها در پیشگیری و بهبود علائم بیماری ها

پروبیوتیک‌ها به احیا و رشد باکتری‌های مفید مخاطی بویژه در روده‌ها کمک شایانی می‌کنند. در صورت به هم‌خوردن توازن باکتری ها در روده، اختلال در عملکرد روده‌ها رخ می‌دهد که می تواند سبب بروز آکنه، آلرژی غذایی، خستگی مفرط، افسردگی، سردرد و شایع تر از همه اسهال مزمن شود. در افراد سالم تعداد باکتری های مفید در روده غالب است. این باکتری ها در تولید برخی ویتامین ها (مانند ویتامین K) و اسیدهای آلی نیز نقش مؤثری به عهده دارند.

از سوی دیگر، باکتری های مضر می توانند ترکیبات سمی و سرطان زا تولید کنند. بنابراین اگر باکتری های مضر در روده غالب شوند، نه تنها ترکیبات ضروری تولید نمی‌شوند، بلکه میزان ترکیبات مضر نیز افزایش می یابد.

فلور طبیعی روده (Gut Flora) شامل میکرو ارگانیسم هایی است که به طور طبیعی در مجاری گوارشی زندگی می کنند و به سلامت میزبان نیز کمک می نمایند. این میکرو ارگانیسم‌ها نسبت به آنتی بیوتیک ها بسیار حساسند و به سرعت از بین می‌روند.

این موضوع به ویژه در مورد مصرف آنتی بیوتیک های قوی یا مصرف بلند مدت به خصوص برای افراد در معرض خطر شامل کودکان، افراد مسن یا دارای بیماری های زمینه ای اهمیت بیشتری دارد. با به هم خوردن فلور طبیعی روده، باکتری های فرصت طلب به سرعت تکثیر می یابند و می توانند سبب بیماری هایی نظیر اسهال مزمن پس از مصرف آنتی بیوتیک شوند. این وضعیت در مورد توازن باکتری های داخل واژن (Vaginal Flora) نیز صادق است. از بین رفتن باکتری‌های مفید داخل واژن، باعث رشد و تکثیر باکتری های فرصت طلب و ابتلا به بیماری های عفونی و قارچی واژن پس از مصرف آنتی بیوتیک ها می شود.

روش ساده پیشگیری از عفونت‌ به دنبال مصرف آنتی بیوتیک، مصرف همزمان پروبیوتیک به همراه آنتی بیوتیک برای حفظ فلور طبیعی روده، واژن و سایر مخاط درونی بدن است.

برخی از بیماری هایی که پروبیوتیک ها بر آنها مؤثرند عبارتند از: سندروم روده تحریک پذیر (IBS)، بیماری های التهابی روده (Inflammatory Bowel Disease)، تورم مخاط روده بزرگ، انواع اسهال عفونی حاد ناشی از ویروس ها، باکتری ها یا انگل ها و اسهال مزمن ناشی از مصرف آنتی بیوتیک هایی که طیف درمانی گسترده (وسیع) دارند.

مصرف پروبیوتیک ها همچنین ممکن است به بهبود اختلالات پوستی مانند اگزما، پیشگیری از آلرژی غذایی، سلامت مجاری ادراری و واژن، سلامت دهان و دندان و افزایش جذب مواد معدنی و ویتامین ها کمک نماید. محققان درحال تحقیق در مورد پروبیوتیک هایی هستند که به طور اختصاصی به کنترل، پیشگیری و بهبود برخی بیماری ها کمک کنند.

اگر آنتی بیوتیک می‌خورید پروبیوتیک مصرف کنید

حقایق موجود در مورد مصرف آنتی بیوتیک ها بسیار تامل برانگیزند. سالانه ۲۶۹۰۴ میلیون دوره درمانی آنتی بیوتیک در کلینیک ها تجویز می‌شود. در آمریکا، حدود ۳۵ درصد از بزرگسالان دچار عوارض گوارشی و حدود ۲۵ درصد از زنان دچار عوارض واژینال پس از مصرف آنتی بیوتیک می‌شوند.

روده انسان حاوی انواع زیادی از باکتری ها (مفید، مضر یا خنثی) و مجاری ادراری و واژن نیز حاوی گونه های خاص از باکتری های مفید بوده که برای پیشگیری از بیماری‌ها، برقراری توازن باکتری‌ها به ویژه در مجاری گوارشی حائز اهمیت هستند. طبق تحقیقات مجامع معتبر علمی و پزشکی از جمله کلینیک کلیولند آمریکا، مصرف پروبیوتیک ها معتبرترین روش پیشگیری از عوارض گوارشی متعاقب مصرف آنتی بیوتیک‌ها به حساب می‌آید.

عوارض پروبیوتیک ها

به طور کلی مصرف غذاهای حاوی پروبیوتیک برای بیشتر افراد جامعه بی خطر است، ولی افراد دارای مشکلات ایمنی یا بیماری‌های حاد یا خاص نیاز به مشورت با پزشک و بررسی دقیق‌تری دارند.

از عوارض عمومی پروبیوتیک ها می‌توان به احساس ناراحتی در معده، اسهال و نفخ روده در روزهای نخست شروع مصرف اشاره نمود. افرادی که داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین (Warfarin) مصرف می کنند، باید با پزشک خود در مورد مصرف پروبیوتیک مشورت نمایند.

مکمل پروبیوتیک ها

علاوه بر مواد غذایی، مصرف پروبیوتیک‌ها از طریق مکمل‌های آن‌ها نیز امکان پذیر است. در حال حاضر، پودر و کپسول پروبیوتیک از متداول‌ترین شکل‌های پروتئین‌های پروبیوتیک به حساب می‌آیند. در موارد موارد مصرف کپسول پروبیوتیک یا اشکال دیگر این مکمل‌ها بهتر است که با پزشک متخصص مشورت شود چراکه با مصرف بیش از اندازه، ممکن است عوارض کپسول پروبیوتیک را تجربه نمایید. این عوارض می‌توانند ناراحتی در سیستم گوارش و همچنین سردرد و برخی واکنش‌های ناخوشایند در بدن را شامل شوند.

به طور کلی، میوه‌ها و لبنیات می‌توانند نیاز هر کسی را به پروبیوتیک‌ها برطرف ساخته و موارد مصرف کپسول پروبیوتیک و اشکال دیگر مکمل‌های حاوی آن‌ها محدود هستند. استفاده از مواد غذایی همچنین می‌تواند شما را از عوارض کپسول پروبیوتیک مصون نگه دارند؛ با اینکه این عوارض بسیار نادر هستند اما توصیه می‌شود که در موارد مصرف مکمل پروبیوتیک حتما با پزشک یا کارشناس سلامت مشورت نمایید.

کلام آخر

امیدواریم این مطلب که در آن سعی کردیم بررسی کنیم که مزایا و عوارض پروبیوتیک چیست و این مواد چه تاثیری روی بدن می‌گذارند مورد توجه شما قرار گرفته باشند. مصرف به اندازه پروبویتیک‌ها  از طریق مواد غذایی و همچنین محصولات حاوی پروبیوتیک ممکن است اما در برخی شرایط پزشکان مکمل‌های غذایی حاوی پروبیوتیک را نیز برای برخی متود‌های درمانی توصیه می‌کنند. عوارض پربیوتیک ها معمولا بسیار محدود است اما در برخی افراد مصرف این مواد ممکن است با سردرد یا برخی اختلالات در سیستم گوارشی همراه شود.

دکتر محبوبه مشایخی
داروساز

Sources:

http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions

http://www.webmd.com/digestive-disorders